Wirus Zika — objawy, gdzie występuje, badania
Z artykułu dowiesz się:
- Czym jest wirus Zika?
- Obszary występowania wirusa Zika
- Jak można się zarazić?
- Objawy zakażenia i możliwe powikłania
- Wirus Zika w ciąży a wady wrodzone u noworodków i mikrocefalia (małogłowie)
- Testy na wirusa Zika i leczenie zakażenia
Data publikacji: 2023-02-15
Data aktualizacji: 2023-02-15
Gorączka, wysypka czy objawy grypopodobne same w sobie nie wzbudzają zazwyczaj naszego niepokoju. Jeśli jednak objawy te pojawiają się u nas po powrocie z zagranicznej podróży, zwłaszcza podróży tropikalnej, choć niespecyficzne, mogą wskazywać na zakażenie wirusem Zika, szczególnie jeśli przebywaliśmy w kraju znajdującym się w zasięgu geograficznym komarów mogących przenosić wirusa.
Wirus Zika — co to jest?
Zakażenie wirusem Zika to jedna z chorób tropikalnych, wywoływana przez wirusa należącego do tej samej grupy co wirus Zachodniego Nilu oraz wirus denga. Kluczowym wektorem Zika są komary z rodziny Aedes aegypti występujące w klimacie tropikalnym, choć w okresie letnim są one w stanie przeżyć również na obszarach Europy.
Zakażenie wirusem Zika jest szczególnie groźne dla kobiet w ciąży — może bowiem prowadzić do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego płodu i małogłowia. Możliwość transmisji wirusa przez łożysko to nie jedyne zagrożenie, w rzadkich przypadkach istnieje możliwość wystąpienia zaburzeń neurologicznych również u dorosłych.
W ciągu ostatniej dekady znacznie wzrosła liczba zakażeń wirusem Zika, co niepokojące przestał on występować wyłącznie endemicznie. Głośniej o wirusie Zika zrobiło się za sprawą epidemii z 2014 roku, kiedy to odnotowano ponad 19 tysięcy zakażeń wirusem — była to tym samym pierwsza epidemia wirusem Zika o tak dużej skali. Niektórzy naukowcy przypuszczają nawet, że w związku ze zmianami klimatycznymi, wirus Zika może zacząć występować także w Europie.
Wirus Zika — występowanie
Pierwszy przypadek potwierdzenia zakażenia wirusem Zika u człowieka miał miejsce w 1954 roku w Nigerii. Wirus Zika występuje na terenach tropikalnych, obecnie szczególnie w Brazyli, Kolumbii czy na Karaibach. Wirus Zika występuje obecnie w 50 krajach z obszaru Ameryki Łacińskiej.
Do krajów afrykańskich, w których odnotowano dotychczas przypadki zakażeń wirusem Zika należą m.in.: Egipt, Tanzania, Sierra Leone, Uganda, Wybrzeże Kości Słoniowej, Gabon, Kamerun czy Senegal. W obszarze Azji wirusa odnotowano w Indiach, Pakistanie, Tajlandii, Filipinach, Kambodży czy Indonezji, również kilka wysp Pacyfiku zostało dotkniętych wirusem w 2007 roku.
Dotychczas przypadki zakażeń wirusem Zika udokumentowano w 72 państwach na świecie. Aktualne rozprzestrzenianie wirusa Zika sprawdzić można na stronie rządowej. Warto mieć też na uwadze, że obszary występowania wirusa Zika pokrywają się z obszarami występowania malarii, żółtej gorączki, dengi czy gorączki chikungunya — choroby te są przenoszone przez te same gatunki komarów.
Wirus Zika — jak można się zarazić?
- Drogą wektorową przez komary z grupy Aedes (komar żółtej gorączki i komar tygrysi) - Aedes aegypti rozmnażają się w wodzie stojącej, zwłaszcza wodnych zbiornikach takich jak np. balie z deszczówką czy donice znajdujące się w pobliżu gospodarstw domowych;
- poprzez kontakty płciowe — w nasieniu wirus Zika jest obecny nawet do 6-12 miesięcy od zakażenia, u kobiet zaś utrzymuje się w układzie płciowym do 14 dni;
- przez zakażoną krew, tkanki i wydzieliny — (także przez przetoczenie krwi od osoby zakażonej, stąd w naszym kraju osoby, które odbyły kontakt seksualny i wracające z obszarów, w których potwierdzona jest transmisja wirusa Zika, są dyskwalifikowane jako krwiodawcy na okres 28 dni).
Wirus Zika — objawy
Zakażenie wirusem Zika najczęściej ma bezobjawowy przebieg, jednak u ok. 20% rozwijają się objawy przypominające grypę: bóle mięśni i stawów, gorączka, zawroty głowy, dreszcze, zawroty głowy czy brak apetytu i wymioty. Objawy te najczęściej trwają od 3 do 7 dni.
Charakterystyczne dla zakażenia wirusem Zika są wysypka plamisto-grudkowa na kończynach górnych i dolnych, bóle i obrzęki stawów oraz zapalenie spojówek.
Jeśli po podróży do kraju endemicznego występuje min. 1 z powyższych objawów należy wykonać diagnostykę pod kątem zakażenia wirusem Zika.
Ponieważ wirus Zika przenoszony jest przez komary Aedes należy przeprowadzić diagnostykę różnicową pod kątem gorączki denga i chikungunya, które również są przenoszone przez komary tego gatunku.
Zakażenie wirusem Zika może również przypominać inne choroby gorączkowe, m.in.: malaria, grypa, ostry przebieg zakażenia wirusa HIV, płonica, odra czy riketsjoza.
Wirus Zika — powikłania:
- Wady wrodzone u noworodków, których matki zostały zakażone wirusem Zika w pierwszym trymestrze ciąży — jeśli do zakażenia matki doszło w 2 lub 3 trymestrze ciąży wad nie obserwowano. Wady te mogą przejawiać się w postaci zwiększonego napięcia mięśniowego, spastyczności, skurczy napadowych, powiększenia komór mózgowych czy zwapnień mózgu;
- Zespół Guilliana-Barrego - zespół ten jest rzadkim schorzeniem, które objawia się osłabieniem siły mięśniowej w wyniku uszkodzenia nerwów obwodowych, powikłanie to może się pojawić do 4 tygodni od zakażenia wirusem Zika, a u około połowy wszystkich przypadków przebiega z porażeniem mięśni twarzy.
Wirus zika — jakie testy wykonać, gdy podejrzewasz zakażenie?
Testy na przeciwciała IgG i IgM w kierunku wirusa Zika mają dość ograniczone zastosowanie (IgG pojawiają się dopiero ok. tygodnia od wystąpienia objawów, a IgM mogą się utrzymywać z kolei nawet do pół roku od zakażenia) w diagnostyce zakażenia.
Rozpoznanie zakażenia wirusem Zika stawia się na podstawie wyniku testu molekularnego (RT-PCR), które wykrywają obecność RNA wirusa Zika, obecne we krwi pełnej nawet do 100 dni od zakażenia. Badanie RNA wirusa jest możliwe również w innych płynach ustrojowych — w moczu RNA wirusa Zika jest obecne ok. 3 tygodni od wystąpienia objawów, w nasieniu ok. 60 dni.
Wirus Zika — leczenie
- azytromycyna — antybiotyk z grupy makrolidów, może być stosowany w ciąży i hamuje namnażanie wirusa;
- chlorchinina — lek pierwotniakobójczy stosowany m.in. w malarii, lamblii jelitowej czy w ostrym ataku pełzaka czerwonki, chlorchinina hamuje produkcję wirusa Zika oraz zmniejsza ilość zakażonych nim komórek;
- sofosbuvir — stosowany w leczeniu HCV, hamuje namnażanie wirusa w wątrobie, komórkach nerwowych pnia i komórkach łóżyska.
Jak się chronić przed zakażeniem wirusa Zika?
Aktualne zalecenia w prewencji wirusa Zika obejmują:
- Stosowanie środków ochronnych przeciwko komarom w terenach gdzie ryzyko zakażenia jest najwyższe — zalecane po kąpielach, prysznicu i intensywnym wysiłku fizycznym;
- stosowanie DEET — syntetyczne środki odstraszające owady (np. Mugga);
- stosowanie środków antykoncepcyjnych w przypadku potwierdzenia zakażenia — WHO zaleca stosowanie prezerwatyw do 6 miesięcy od zakażenia oraz profilaktycznie do 8 tygodni od powrotu z krajów endemicznych;
- noszenie ubrań zakrywających ciało — nie tylko na zewnątrz, także w pomieszczeniach;
- likwidowanie zbiorników wodnych i miejsc namnażania komarów.
Bibliografia:
- Radziwon P. (2017). Wirus Zika — nowo pojawiający się czynnik zakaźny przenoszony przez krew. Journal of Transfusion Medicine. Vol. 10, Nr 3, s. 84-89.
- https://www.gov.pl/web/gis/wirus-zika
- http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/260419/zika-classification-15Feb18-eng.pdf
- Pomorska D., Kuchar E. (2016). Zakażenie wirusem zika — nowe zagrożenie epidemiczne. Pediatr Med Rodz. Vol. 12, Nr 2, s. 150-156.
- Chodkowski i in. (2017). Wirus Zika — aktualny stan wiedzy. Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce — Nauki przyrodnicze. Nr 1, s. 25-30.
- Gańczak M., Brodowska A. (2016). Zakażenia wirusem Zika z perspektywy pediatry. Pediatria Polska. Vol. 91, s. 399-403.
