Problemy z pamięcią — jakie mogą być przyczyny?
Z artykułu dowiesz się:
- Jak powstaje pamięć i czym się różni pamięć robocza od pamięci długotrwałej?
- Przyczyny zaburzeń pamięci - w jakich chorobach występują?
- Badania zaburzeń pamięci
- Metody leczenia problemów z pamięcią
Sprawdź też
Data publikacji: 2023-06-23
Data aktualizacji: 2023-06-23
Pamięć — co to jest i jak działa?
Pamięcią nazywamy zdolność do przechowywania i odtwarzania informacji. Funkcja pamięci jest zapisana w naszym DNA i za jej kodowanie odpowiadają 4 nukleotydy — adenina, cytozyna, guanina, tymina.
W gabinetach neurologów często pojawiają się pacjenci, którzy zgłaszają, że mają problemy z pamięcią, trudności z zapamiętywaniem bądź „tracą pamięć”. W rzeczywistości termin ten jest bardzo szeroki i wymaga pogłębionego badania, które pomoże zidentyfikować przyczyny zgłaszanych trudności.
W gabinetach neurologów często pojawiają się pacjenci, którzy zgłaszają, że mają problemy z pamięcią, trudności z zapamiętywaniem bądź „tracą pamięć”. W rzeczywistości termin ten jest bardzo szeroki i wymaga pogłębionego badania, które pomoże zidentyfikować przyczyny zgłaszanych trudności.
Wyróżnić można 4 etapy formowania się pamięci:
- zapamiętywanie informacji;
- przechowywanie informacji w neuronach odpowiadających za magazynowanie;
- przywoływanie informacji gdy są potrzebne;
- rozróżnianie rodzaju informacji.
Dla lekarza z perspektywy klinicznej najistotniejszy jest podział pamięci na pamięć krótkotrwałą (inaczej roboczą) oraz pamięć długotrwałą. Pamięć robocza, czyli krótkotrwała to zdolność do zapamiętywania tego, co odbierają w danej chwili zmysły. Ten rodzaj pamięci jest najbardziej nietrwały i najczęściej podlega zaburzeniom na skutek różnych chorób bądź innych silnych bodźców.
Za powstawanie pamięci krótkotrwałej odpowiadają impulsy elektryczne oraz neuroprzekaźniki, zwłaszcza acetylocholina. Dzięki pamięci krótkotrwałej posiadamy zdolność uczenia się i przyswajania nowych informacji oraz budowania pamięci długotrwałej.
Pamięć krótkotrwała podlega obróbce w hipokampie i jest przekazywana do ośrodków korowych płata czołowego i skroniowego, gdzie jest magazynowana. W ten sposób powstaje pamięć długotrwała, która jest bardziej odporna na zaburzenia i odpowiada za magazynowanie wydarzeń umiejętności świadomych i automatycznych oraz pamięć dotyczącą słów i nazw.
Problemy z pamięcią — przyczyny
- Choroba parkinsona;
- choroba Alzheimera;
- depresja;
- zaburzenia pamięci operacyjnej w chorobie afektywnej dwubiegunowej, schizofrenii;
- psychoza alkoholowa;
- urazy i wypadki;
- choroba Huntingtona;
- przebyty udar niedokrwienny;
- choroba Wilsona;
- amnezja w przebiegu chorób zwyrodnieniowych układu nerwowego;
- zapalenie i guzy mózgu;
- łagodne zaburzenia funkcji poznawczych;
- skutek uboczny stosowania niektórych leków.
Problemy z pamięcią — leki
- inhibitory acetylocholinesterazy — rywastygmina, donepezil — Preparaty te stosuje się m.in. w chorobie Alzheimera, Huntingtona i innych zwyrodnieniowych schorzeniach OUN i są rekomendowane jako leki z wyboru w początkowych etapach choroby. Niestety leki z tej grupy cechują częste i liczne działania niepożądane, przez co pacjenci odstawiają je. Nagłe odstawienie leków z tej grupy może skutkować znacznym pogorszeniem funkcjonowania i pamięci i zmiany te nie odwracają się przy ponownym wdrożeniu tych leków;
inhibitory kwasu NMDA (N-metylo-D-asparaginowego) Najczęściej stosowanym lekiem z tej grupy jest memantyna, rekomendowana jako lek w późniejszych etapach chorób upośledzających pamięć; - preparaty neuroprotekcyjne i stymulujące — Leki z tej grupy stosuje się najczęściej na początku problemów z pamięcią, kiedy nie udało się jeszcze ustalić przyczyn zaników pamięci, w łagodnych zaburzeniach poznawczych oraz w zespołach otępiennych. Do tej grupy należą preparaty z miłorzębem, piracetam;
- leki przeciwdepresyjne — problemy z pamięcią mogą być jednym z pierwszych objawów zaburzeń depresyjnych jak i jedną z głównych objawów zgłaszanych przez chorego, a badania potwierdzają nie tylko poprawę nastroju, ale również korzystny wpływ na pamięć;
- hormony przysadki, nadnerczy i tarczycy — Duży wpływ na pamięć ma wazopresyna, jednak przez wzgląd na bardzo krótki okres trwania efektów, lek ten nie jest powszechnie stosowany w lecznictwie.
Inne metody leczenia upośledzenia pamięci
- Choć farmakoterapia jest najprostszą i najczęściej wybieraną formą leczenia upośledzeń pamięci, nie jest to metoda wystarczająca. Farmakoterapię powinno się rozszerzyć o ćwiczenia pamięci, które dzięki aktywizacji neuronów, tworzą nowe połączenia. Warto mieć na względzie, że większość leków stosowanych w zaburzeniach pamięci działa wyłącznie na receptory odpowiadające za odbiór oraz przetrwarzanie informacji.
- Oprócz ćwiczeń pamięci w leczeniu upośledzeń pamięci wykonuje się również zewnętrzną magnetyczną stymulację mózgu, a także głęboką stymulację implantowanymi elektrodami.
- Ćwiczenia pamięci opierają się na potwierdzonych doświadczalnie i klinicznie zdolnościach mózgu do poprawiania utraconej pamięci dzięki aktywności psychicznej. Badania potwierdzają zdolność do powstawania nowych neuronów w hipokampie oraz nowych połączeń międzyneuronalnych.
- Do ćwiczeń wspomagających pamięć zalicza się różnego rodzaju ćwiczenia mnemotechniczne, w których wydarzeniom przypisuje się przedmioty, litery, nazwy, w celu pomocy w ich przypominaniu.
- W literaturze spotkać się również można z terminem protezy pamięci, poprzez który rozumie się wszelkie pomoce, takie jak listy zadań do wykonania, komputer lub kalendarz.
Najczęściej stosowanym narzędziem psychometrycznym badającym pamięć jest Skala Pamięci Wechslera. Dodatkowo istnieje wiele testów weryfikujących pamięć operacyjną.
Testy na pamięć operacyjną
- Test sortowania kart Wisconsin;
- test N-back;
- test łączenia punktów Reitana A i B;
- test Stroopa;
- test powtarzania cyfr wspak.
Bibliografia:
- Domżał T. (2013). Pamięć w neurologii: zaburzenia, diagnostyka i leczenie. Forum Medycyny Rodzinnej. Vol. 7, Nr 4, s. 155-164.
Borkowska A. (2006). Neuropsychologiczne i neurobiologiczne aspekty pamięci operacyjnej. Neuropsychiatria i Neuropsychologia. Vol. 1, Nr 1, s. 31-42. - Niedźwieńska A. Rodzaje testów do badania pamięci. Przegląd Psychologiczny. Vol. 42, Nr 3, s. 69-90.
- Kryglica K., Białek K. (2017). Ocena zaburzeń pamięci przestrzenno-wzrokowej u bokserów muay thai po urazach mózgu. Polish J Sport Med. Vol. 33, Nr 1, s. 19-33.
